شماره تماس جهت مشاوره با مدرس دوره ها 09351915640

این استاندارد باید باتوجه به ” مقدمه ای بر استانداردهای حسابداری” مطالعه و بکار گرفته شود.

هدف

هدف این استاندارد، تعیین الزامات افشا در صورتهای مالی واحد تجاری برای جلب نظـر استفاده کنندگان به این امر است که وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطـافپـذیری مـالی واحد تجاری ممکن است تحت تأثیر وجود اشخاص وابسته، و معاملات و مانده حسابهای فی مابین قرار گرفته باشد.

دامنه کاربرد

این استاندارد باید در موارد زیر بکار گرفته شود:

الف. تشخیص روابط و معاملات با اشخاص وابسته،

ب . تشخیص مانده حسابهای فیمابین واحد تجاری و اشخاص وابسته آن،

ج . تشخیص شرایطی که افشای موارد مندرج در بندهای ” الف” و ” ب” الزامی میشود، و

د . تعیین افشای لازم درباره موارد مندرج در بندهای ” الف” و ” ب”.

واحدهای تجاری تحت کنترل دولت، درخصوص معاملات با سایر واحدهای تجاری کـه مـستقیماً و نه از طریق واحد تجاری گزارشگر تحـت کنتـرل دولـت مـی باشـند ، در دامنـه کـاربرد ایـن استاندارد قرار نمی گیرد، مگر اینکـه اوراق سـهام یـا اوراق مـشارکت واحـد تجـاری گزارشـگر به عموم عرضه شده یا در جریان عرضه عمومی باشد.

طبق این استاندارد، معاملات با اشخاص وابستـه و مانده حسابهای فی مابین باید در صورتهای مالی کلیه واحدهای تجاری ازجمله صورتهای مالی جداگانه واحد تجاری اصلی، شریک خـاص یا سرمایه گذار که طبق استانداردهای حسابداری شماره 18 ،20 و 23 ارا ئه مـی شـود افـشا گردد.

در صورتهای مالی یک واحد تجاری، معاملات با اشخاص وابسته و مانده حسابهای فی مابین با سایر واحدهای تجاری گروه افشا می شـود. در صـورتهای مـالی تلفیقـی، معـاملات بـا اشخاص وابسته درون گروهی و مانده حسابهای درون گروهی حذف میگردد.

تعاریف

6 . اصطلاحات ذیل در این استاندارد با معانی مشخصزیر بکار رفته است:

• شخص وابسته : یک شخصدر صورتی وابسته به واحد تجاری است که :

الف. به طور مستقیم، یا غیرمستقیم از طریق یک یا چند واسطه:

1 . واحد تجاری را کنترل کند، ی ا توسط واحد تجاری کنترل شود، ی ا با آن تحت کنترل واحد قرار داشته باشد (شامل واحدهای تجاری اصلی، واحدهای تجاری فرعـی و واحدهای تجاری فرعی همگروه) ،

2 . در واحد تجاری نفوذ قابل ملاحظه داشته باشد، یا

3 . بر واحد تجاری کنترل مشترک داشته باشد .

ب . واحد تجاری وابسته آن واحد باشد (طبـق تعریـف اسـتاندارد حـسابد اری شـماره 20 با عنوان ” حسابداری سرمایهگذاری در واحدهای تجاری وابسته” ) ،

ج . مشارکت خاص آن واحد باشد (طبق تعریف استاندارد حسابداری شماره 23 بـا عنـوان ” حسابداری مشارکتهای خاص”) ،

د . از مدیران اصلی واحد تجاری یا واحد تجاری اصلی آن باشد،

ه . خویشاوند نزدیک اشخاص اشاره شده در بندهای ” الف” یا ” د” باشد،

و . توسط اشخاص اشاره شده در بندهای ” د” یـا ” ه ” کنتـرل مـی شـود، تحـت کنتـرل مشترک یا نفوذ قابل ملاحظه آنان است و یا اینکه سهم قابل ملاحظهای از حق رأی آن به طور مستقیم یا غیرمستقیم در اختیار ایشان باشد، و

ز . طرح بازنشستگی خاص کارکنان واحد تجاری یـا طـرح بازنشـستگی خـاص کارکنـان اشخاص وابسته به آن و همچنین واحدهای تجاری تحـت کنتـرل ایـن گونـه طرحهـا باشد.

• معامله با شخص وابسته : انتقال منابع، خدمات ی ا تعهدات بین اشخاص وابسته صـرف نظـر از مطالبه یا عدم مطالبه بهای آن است.

• خویشاوندان نزدیک : خویشاوند نسبی و سببی فرد که انتظـار مـ یرود در معاملـه بـا واحـد تجاری، وی را تحت نفوذ قرار دهد یا تحت نفوذ وی واقع شود که معمولاً شامل خویشاوندان نسبی و سببی طبقه اول تا سوم است.

• کنترل : توانایی راهبری سیاستهای مالی و عملیاتی یک واحد تجاری بـه منظـور کـسب منـافع اقتصادی از فعالیتهای آن.

• مدیران اصلی : اشخاصی که بهطور موظف یا غیر موظف اختیـ ار و مـسئول یت برنامـه ریـ زی، هدایت و کنترل فعالیتهای واحد تجاری را به طـور مـستقیم یـا غیرمـستقیم برعهـده دارنـد ، از جمله شامل اعضای هیئت مدیره، مدیرعامل و مدیران ارشد اجرایی.

• کنترل مشترک : مشارکت در کنترل یک فعالیت اقتصادی به موجب یک توافق قراردادی.

• نفوذ قابل ملاحظه : توانایی مشارکت در تصمیم گیری های مربوط به سیاستهای مالی و عملیـاتی واحد تجاری، ولی نه در حد کنترل سیاستهای مزبور.

هدف از افشای اطلاعات اشخاص وابسته

رابطه با اشخاص وابسته از ویژگیهای معمول فعالیتهای تجاری اسـت. بـرای مثـال، برخـی واحدهای تجاری بخشی از فعالیتهای خود را از طریق واحدهای تجاری فرعی، مشارکتهای خاص و واحدهای تجاری وابسته انجام میدهند. در این شرایط، واحد تجـاری بـا داشـتن کنترل، کنترل مشترک یا نفوذ قابل ملاحظه میتواند بر سیاسـتهای مـالی و عملیـاتی واحـد سرمایه پذیر تأثیر بگذارد.

رابطه با شخص وابسته میتواند بر وضعیت مالی، عملکرد مـالی و انعطـاف پـذیری مـالی واحد تجاری تأثیر داشته باشد. اشخاص وابسته ممکن است معـاملاتی انجـام دهنـد کـه اشخاص غیر وابسته انجام نمیدهند. برای مثال، یک واحد تجـاری فرعـی ممکـن اسـت کالاهای خود را به قیمت یا شرایطی متفاوت با سایر مشتریان بـه واحـد تجـاری اصـلی بفروشد. همچنین مبالغ معاملات بین اشخاص وابسته ممکن اسـت بـا مبـالغ مـشابه بـین اشخاص غیر وابسته یکسان نباشد.

وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطافپذیری مالی واحد تجاری ممکن است تحت تأثیر رابطه با اشخاص وابسته واقع شود حتی اگر معامله ای با اشخاص وابسته صورت نگیرد. وجود رابطه به تنهایی ممکن است برای تأثیرگذاری بر معاملات واحد تجاری با سایر اشخاص کافی باشد.

برای مثال، پس از این که یک واحد تجاری توسط واحد تجاری دیگر تملک شد، ممکن است به سبب رقابت بین واحد تجاری طرف معامله و یکی از واحدهای تجـاری گـروه، بـه روابـط تجاری با واحد تجاری طرف معامله خود خاتمه دهد. همچنین، صرفوجود رابطه با اشخاص وابسته ممکن است سبب گردد یکی از دو طرف، به علت نفوذ قابـل ملاحظـه طـرف دیگـر، از پرداختن به امری اجتناب کند. برای مثال، ممکن است یک واحد تجاری فرعی طبق دستور واحد تجاری اصلی از انجام فعالیتهای تحقیق و توسعه منع شود.

به دلایل مذکور، آگاهی از معاملات، مانده حسابهای فیمابین و رابطه با اشـخاص وابـسته ممکن است بر ارزیابی استفاده کنندگان صورتهای مالی از عملیات واحـد تجـاری شـامل ارزیابی ریسک و فرصتهای پیش روی واحد تجاری، تأثیر بگذارد.

در ارزیابی هرگونه رابطه احتمالی با اشخاص وابسته، به محتـوای رابطه و نه صرفاً شـکل قانونی آن توجه میشود.

طبق مفاد این استاندارد، اشخاص زیر لزوماً اشخاص وابسته نیستند:

الف. دو واحد تجاری صرفاً بواسطه داشتن عضو هیئت مدیره یا مـدیر اصـلی مـشترک، علیرغم وجود بندهای ” د ” و ” و” در تعریف شخص وابسته،

ب . دو شریک خاص صرفاً بواسطه داشتن کنترل مشترک بر یک مشارکت خاص،

ج . تأمین کنندگان منابع مالی، اتحادیههای تجاری، شوراهای کارگری، مؤسسات خدمات عمومی و ادارات دولتی، صرفاً به واسطه معاملات عادی با واحد تجاری (حتـی اگـر بتوانند آزادی عمل واحد تجاری را محدود یا در فرآیند تصمیم گیـری آن مـشارکت کنند)، و

د . مشتریان، فروشندگان، صاحبان حق امتیاز، توزیع کنندگان یا نمایندگی هایی که واحـد تجاری حجم قابل ملاحظه ای از معاملات تجاری خود را با آنهـا انجـام مـیدهـد، هرگاه رابطه صرفاً به واسطه وابستگی اقتصادی حاصل شده باشد.

افشا

ماده 129 اصلاحیه قانون تجارت در مورد شرکتهای سهامی مقرر میدارد که هیئت مـدیره شرکت، گزارشی درخصوص معاملات با برخی اشخاص وابسته به اولین مجمـع عمـومی عادی صاحبان سهام ارائه کند. اگرچه افشای اطلاعات در مـورد معـاملات بـا اشـخاص وابسته طبق این استاندارد دربرگیرنده اقلام با اهمیت معاملات مـشمول مـاده 129 اسـت،

لیکن گزارش کامل معاملات یاد شده، طبق قانون ضرورت دارد. اطلاعات لازم طبق ماده 129 در یادداشت توضیحی مستقلی از یادداشت مربوط به معـاملات بـا اشـخاص وابـسته یـا به صورت پیوست صورتهای مالی افشا میشود.

طبق فصل دوم مفاهیم نظری گزارشگری مالی ، اطلاعاتی با اهمیت تلقی میشود که بتوانـد برتصمیمات اقتصادی استفاده کنندگان که برمبنای صورتهای مالی اتخـاذ مـی شـود، تـأثیر بگذارد. اعمال کیفیت اهمیت در زمینه معاملات با اشخاص وابسته، مستلزم دقـت خـاص است. در قضاوت نسبت به اهمیت معاملات با اشخاص وابسته، نه تنها اهمیت آنهـا بـرای واحد تجاری گزارشگر، بلکه اهمیت آنها در رابطه با شخص وابسته طرف معامله نیز بایـد در موارد زیر مدنظر قرار گیرد :

الف. هنگامی که شخص وابسته طرف معامله از مدیران اصلی واحد تجاری باشد، یا

ب . هرگاه شخص وابسته طرف معامله از خویشاوندان نزدیک شخص مـورد اشـاره در بند ” الف” باشد، یا

ج . چنانچه شخص وابسته طرف معامله، واحد تجاری تحت کنترل اشخاص مورد اشاره در بندهای ” الف” یا ” ب” باشد.

روابط بین واحدهای تجاری اصلی و فرعی باید صرف نظر از انجام یا عدم انجام معامله بین آنهـا افشا شـود . واحد تجاری باید نام واحد تجاری اصلی و در صورت متفاوت بـودن، کنتـرل کننـده نهایی را افشا کند . چنانچه هیچ یک از واحدهای تجاری اصلی و کنترل کننده نهایی، صورتهای مـالی برای استفاده عمومی تهیه نکنند، نام واحد تجاری اصلی بعدی که این کار را انجام می دهـد بایـد افشا شود.

برای اینکه استفاده کنندگان صورتهای مالی، اثر روابط بـا اشـخاص وابـسته را بـر واحـد تجاری گزارشگر تشخیص دهند، رابطه با اشـخاص وابـسته در صـورت وجـود کنتـرل، صرف نظر از انجام یا عدم انجام معامله بین آنها افشا میشود. این افشا، علاوه بـر الزامـات افشا طبق استاندارد حسابداری شماره 18 بـا عنـوان صـورتهای مـالی تلفیقـی و حـسابداری سرمایه گذاری در واحدهای تجاری فرعی می باشد.

منظور از واحد تجاری اصلی بعدی در بند 15 ،نخستین واحد تجـاری در گـروه، بعـد از واحد تجاری اصلی است که صورتهای مالی تلفیقی برای استفاده عمومی تهیه می کند.

در صورت انجام معاملات بین اشخاص وابسته، به منظور درک اثر بالقوه رابطه با شخص وابـسته بر صورتهای مالی، واحد تجاری باید ماهیت این رابطه را همـراه بـا اطلاعـاتی دربـاره معـاملات و مانده حسابهای فی مابین افشا کند.

حداقل افشا باید شامل موارد زیر باشد:

الف. مبلغ معاملات،

ب . مانده حسابهای فیمابین، نحوه تسویه و نرخ سود تضمین شده،

ج . جزئیات هرگونه تضمین ارائه شده یا دریافت شده،

د . ذخیره مطالبات مشکوکالوصول مربوط به مانده حسابهای فیمابین، و

ه . هزینه مطالبات سوخت شده و مشکوکالوصول طی دوره ناشی از معاملات با اشخاص وابسته.

الزامات افشای بند 18 باید برای هریک از طبقات زیر انجام شود:

الف. واحد تجاری اصلی،

ب . واحدهای تجاری دارای کنترل مشترک یا نفوذ قابل ملاحظه بر واحد تجاری،

ج . واحدهای تجاری فرعی،

د . واحدهای تجاری وابسته،

ه . مشارکتهای خاصی که واحد تجاری در آن شریک خاص است،

و . مدیران اصلی واحد تجاری یا واحد تجاری اصلی آن، و

ز . سایر اشخاص وابسته.

افشای مبالغ پرداختنی به اشخاص وابسته و مبالغ دریافتنی از آنان، بسط الزامات افشای مندرج در استاندارد حسابداری شماره1 با عنوان نحوه ارائه صورتهای مالی درمورد ارائه اطلاعات در ترازنامه یا در یادداشتهای توضیحی است. این طبقه بندی، اطلاعات جامعتری را درباره مانده حسابهای فیمابین و نیز معاملات با اشـخاص وابسته فراهم میسازد.

موارد زیر نمونههایی از معاملاتی استکه اگر با اشخاص وابسته انجام شود افشا میگردد:

الف. خرید یا فروش کالا،

ب . خرید یا فروش داراییهای غیرجاری،

ج . ارائه یا دریافت خدمات،

د . اجارهها،

ه . انتقال پروژههای تحقیق و توسعه،

و . انتقالات ناشی از قرارداد حق امتیاز،

ز . تأمین منابع مالی اعم از کوتاه مدت و بلند مدت،

ح . تأمین تضمینها و وثایق، و

ط . تسویه بدهیها از طرف واحد تجاری یا توسط واحد تجاری از طرف شخص دیگر

معاملات با اشخاص وابسته اساساً در دورهای افشا می شـود کـه صـورتهای مـالی واحـد تجاری تحت تأثیر آنها قرار گرفته است. با این حال، در راسـتای ارائـه اطلاعـات مفیـد، افشای اطلاعات در مورد انعقاد قراردادهایی که عمدتاً صورتهای مالی دوره هـای آتـی را تحت تأثیر قرار خواهد داد، در دوره انعقاد این گونه قراردادها، ضرورت مییابد.

افشای اینکه شرایط معاملات با اشخاص وابسته با شرایط حاکم بر سایر معاملات انجام شـده در روال عادی داد و ستدهای واحد تجاری (معاملات حقیقی ) یکسان است باید تنها زمـانی صـورت گیرد که این امر قابل اثبات باشد . در صورت وجود تفاوت با اهمیت بـین شـرایط معـاملات بـا اشخاص وابسته و شرایط حاکم بر معاملات حقیقی، موارد افتراق باید افشا شود.

اقلام با ماهیت مشابه باید به صورت مجموع افشا شود، مگـر اینکـه درک اثـرات معـاملات بـا اشخاص وابسته بر صورتهای مالی واحد تجاری مستلزم افشای آنها بهصورت جداگانه باشد.

تاریخ اجرا

الزامات این استاندارد در مورد کلیه صورتهای مالی که دوره مالی آنها از تاریخ 1/1/1386 و بعـد از آن شروع میشود، لازم الاجراست.

مطابقت با استانداردهای بین المللی حسابداری

با اجرای الزامات این استاندارد، مفاد استاندارد بین المللی حسابداری شماره 24 با عنوان افـشای اطلاعات اشخاص وابسته ویرایش 31 مارس 2004 ،به استثنای موارد زیر نیز رعایت میشود :

الف. افشای حقوق و مزایای مدیران، و

ب . واحدهای تجاری تحت کنترل دولت، به استثنای واحدهایی که اوراق سهام یا اوراق مشارکت آنها به عموم عرضه شده یا در جریان عرضه عمومی اسـت، درخـصوص معاملات با سایر واحدهای تجاری که مستقیماً و نه از طریق واحد تجاری گزارشگر تحت کنترل دولت میباشد.